Vensters interview
‘Looking in on the outside’
Interview met Reinder Ourensma in Vensters – online kunstmagazine met een frisse blik op kunst
Eind 2009 won Reinder Ourensma op de biënnale van Florence de eerste prijs in de categorie schilderkunst. Hij kreeg de prijs omdat hij aantoonde dat ook landschapsschilderkunst hedendaags kan zijn. Ourensma maakt verstilde landschappen gebaseerd op zijn eigen herinneringen. Vensters sprak met hem over zijn werk, de prijs en zijn voorbeelden.
De werken van Reinder Ourensma doen aan stilte denken De afgebeelde gebieden ademen een leegheid die bijna vervreemdend is, doordat de leegte op de schilderijen in werkelijkheid nauwelijks nog bestaat. Dit vult de doeken met een soort onderhuidse spanning. Reinder Ourensma vertelt:
“Zoals een dichter in woorden vangt hoe hij een situatie heeft ervaren of waargenomen, zo schilder ik momenten in de natuur, zoals ik die heb beleefd en me herinner of nog beter, me wil herinneren. Oorspronkelijke landschappen worden versterkt, leger of grootser weergegeven dan ze in werkelijkheid zijn. Wat overbodig is, wat me stoort of afleidt laat ik weg. Alleen stilte en rust, ongerept, zoals die zich kunnen aandienen, openbaren en je overvallen wanneer je door het landschap zwalkt, blijven over. In mijn geval is het Ierland dat met zijn vergezichten en uitzichten mij persoonlijk raakt, trekt, boeit en inspireert. ‘Looking in on the outside.'”
“Wat overbodig is, wat me stoort of afleidt laat ik weg”
Ierland speelt inderdaad een belangrijke rol in het werk van Reinder Ourensma. Zijn schilderijen tonen vaak de typisch Ierse rotspartijen en ongerepte woeste grasvelden. Het zijn landschappen zoals Ourensma ze vroeg fantaseerde.
“Mijn eerste reis naar Ierland was een complete openbaring, hier lagen de landschappen die ik verzon voor het oprapen. Het gevoel dat ik kreeg door het oude en gevarieerde landschap was wat ik zocht. Ik zoog de landschappen en de sfeer op als een spons. Tijdloosheid. Hier kon ik als schilder mee verder. Ik ben er vaak geweest. Nieuwsgierig heb ik de hele kustlijn inmiddels afgelegd. In alle rust, vrijheid en anonimiteit heb ik gewerkt aan een grote serie schilderijen. Op zeker moment ontstond vanzelf contact met het Friese galeriecircuit, mijn werk werd in korte tijd veel geëxposeerd.”
Als ik vraag naar het ontstaan van Ourensma’s herinneringen, vertelt hij een persoonlijk verhaal:
“In mijn vroege jeugd, heb ik ruim drie jaar moeten kuren voor tbc. Al die tijd heb ik in een sanatorium (letterlijk en figuurlijk) ‘gebonden aan bed’, tegenover dezelfde boom en poort voor het raam, doorgebracht. Mijn enigste tijdverdrijf en vermaak naast tekenen en kleuren, was spelen met de dekens over mijn benen. Ik maakte lekker ogende, glooiende en golvende ‘landschappen’. En ik wist dat toen niet, maar het leek Ierland wel, het decor van Heer Bommel, Tom Poes en Wammes Waggel. Ook leerde ik kijken door mijn oogharen. Starend naar het plafond zag ik vanzelf, als door een caleidoscoop, figuren verschijnen en over elkaar tuimelen. En als de fantasie helemaal op hol sloeg keken sprookjesfiguren of bekende striphelden me persoonlijk aan. Dat heb ik nu nog. Al naar gelang je beperking, gaat er vanzelf een wereld open… Wat ik in die periode ontwikkelde was geduld, observeren,een oog voor detail, verbeelden en fantaseren. Met deze bagage schilderde ik eerst gefantaseerde lege landschappen tot mijn eerste bezoek aan Ierland, waar mij een feest der herkenning overkwam. Sommige titels van mijn schilderijen verwijzen hier thematisch naar: ‘Isolated for too long’ en ‘Incidental Lightness’.”
Later volgden ook schilderijen van het Friese landschap. Ourensma werd als geboren Fries gevraagd voor een tentoonstelling ter ere van het 100 jarig bestaan van de Elfstedenvereniging in 2009. Later volgden er meer Friese landschappen, als experiment om zijn eigen geboortestreek met een ander oog te bekijken.
“Ierland bezoek ik onbevangen, het is wat ik zie en erbij voel. Friesland is voor mij veel meer dan ik zie, vooral ook wat ik weet en dat zou wel eens een belemmering kunnen zijn. De rust die mij in Ierland tegemoet komt, moet ik in Friesland wel opzoeken, ontdekken, vinden of veroveren. Hiermee ben ik nog niet klaar, de tijd zal het wel leren hoe dit zich verder ontwikkeld.”
“Het is eigenlijk abstract werk dat gaande weg ontwikkelt naar herkenbare vormen.”
De realistische stijl van Ourensma ontwikkelde hij al jong toen hij een opleiding volgde aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Groningen.
“Ik kwam als jong broekje van 16 jaar terecht op Minerva (Groningen) om een opleiding tot leraar tekenen en handvaardigheid te volgen. Ik kreeg daar les van o.a. Wout Muller, representant van het eerste uur van Galerie Mokum. Hij liet me aquarelleren met een 000 penseel op superglad papier. Vlinders en torretjes liet hij me minutieus natekenen en schilderen. Wout Muller was de eerste docent die mij niet vroeg om te vereenvoudigen of te abstraheren. Bij hem kreeg ik de vrijheid om aan de slag te gaan met wat ik zag, details.”
Wout Muller is een van de grondleggers van de Noordelijke realisten en daarmee een van de belangrijkste Nederlandse figuratieve schilders van de afgelopen 50 jaar. Muller schilderde vaak het vrouwelijk naakt in fantastische landschappen. Interessant is ook dat Muller verslingerd aan Ierland was. In 1993 kocht hij hier een huis waar hij woonde met zijn vrouw tot aan zijn dood in 2000. Ourensma werd toen hij dit hoorde meteen enthousiast:
“Het gaf mij een feestelijk gevoel, want ik was er toen zelf al een paar keer geweest en al helemaal in de ban van dit gemoedelijk mysterieuze land met unieke vergezichten, dode bomen overwoekerd door klimop en verlaten ruïnes. Het land van Maarten Toonder. Persoonlijk contact heb ik niet meer met hem gehad na de opleiding, laat staan een gesprek over Ierland. Ik was zeer geschokt dat hij daar een paar jaar later plotseling was overleden.”
“Zoals een dichter in woorden vangt hoe hij een situatie heeft ervaren of waargenomen, zo schilder ik momenten in de natuur”
Dankzij Ourensma’s gedegen opleiding heeft hij een geheel eigen stijl ontwikkeld. Hij werkt niet buiten, maar doet alles in zijn atelier.
“Ik werk met acryl op grote of kleine gepolijste panelen van masoniet. Zoals ik eerder al vertelde schilder ik naar herinnering of verbeelding. Eerst de lucht als achtergrond. Dan de voorstelling en compositie als basis. Dit gaat snel en spontaan, ik weet wat ik wil schilderen. Dan begint de verfijning. Ik heb zo mijn eigen manier ontwikkeld om gras, grasvelden, paaltjes, stenen, muurtjes en mossen te visualiseren. Ik suggereer heel zorgvuldig texturen en structuren van allerlei objecten en materialen. Het heeft ook iets grafisch, wanneer ik stempel met sponsjes of stukjes piepschuim en daar weer overheen schilder. Dit is een heel boeiende fase in het proces. Het is eigenlijk abstract werk dat gaande weg ontwikkelt naar herkenbare vormen.
Bij een graslandschap begin ik met de (onder)grond; grijs, rood of bruin. Daaroverheen komen net zo lang ragfijne laagjes gras in allerlei kleurtjes. Spriet voor spriet. Eigenlijk groeit alles in samenhang met elkaar op het paneel net zolang totdat ik tevreden ben. Mijn valkuil is mezelf te verliezen in de detaillering en daarmee het grote geheel uit het oog.”
Als ik Ourensma vraag naar zijn voorbeelden, noemt hij Claude Monet. Het is interessant om te weten dat Monet zich niet interesseerde voor herinnering of fantasie, Monet probeerde juist het moment vast te leggen. Toch noemt Ourensma Claude Monet.
“Als we het over (kunst)geschiedenis hebben, vind ik het alleen maar fascinerend hoe schilders bezig zijn geweest met het moment suprême, momenten zoals ze zich aandienden, om die te vangen. Tegenwoordig kan dat heel eenvoudig met een camera. Die uitdaging bestaat voor mij als schilder niet. Monet probeerde de sensatie van een willekeurig uniek moment te vangen. Ik probeer volgens mij de essentie van een heel individuele sensatie te visualiseren. Waarin anderen, zoals Monet, mij inspireren en stimuleren is passie en gedrevenheid.”
Vervolgens spreken we nog even over de prijs die Ourensma heeft ontvangen op de laatste biënnale van Florence.
” Toen ik begin 2009 werd uitgenodigd was dat een complete verrassing. Wat ik mij erbij moest voorstellen, wist ik echter niet. Een internationaal evenement met deelnemers uit de hele wereld. Ik gunde mijzelf dit avontuur. Bij aankomst vond ik dat mij een prachtige plek werd toegewezen, daarmee was voor mij de onderneming eigenlijk al geslaagd. Alle bekijks en complimenten in de loop van die week deden mij goed. De week werd afgesloten met een award-ceremonie. Toen ik mijn naam hoorde, op het moment dat de internationale jury de eerste prijs schilderen bekend maakte, was ik niet alleen super verrast, maar ook stomverbaasd. Ik had het moment en de dag van mijn leven, met die gouden Lorenzo Il Magnifico Award in handen tegenover een volle zaal applaudisserende kunstenaars uit de gehele wereld.”
Het heeft Ourensma geen windeieren gelegd:
“Het winnen van deze prijs heeft zeker impact. Afgelopen jaar kon ik continue exposeren en de verkoop was, ondanks de recessie, beter dan voorgaande jaren.”
Bent u nieuwsgierig geraakt naar het werk van Reinder Ourensma? Op de uitstekende site van Ourensma is nog veel meer werk te zien: https://www.reinderourensma.nl. Bovendien is Ourensma’s “Dorpsgezicht op Lytsewierrum” op dit moment te zien in Galerie de Zofier in Nieuweschoot (Frl).
Vensters is Reinder Ourensma veel dank verschuldigd voor zijn openhartige en uitgebreide medewerking aan dit interview.
27 februari 2011