Expositie

Kunst in de Noorderkapel van de St. Clemenskerk in Nes Ameland

Dit neogotisch kerkje is een ontwerp van de 19e-eeuwse bouwmeester P.H.J. Cuypers uit Roermond. Tot zijn bekendste creaties behoren ongetwijfeld het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. Met zijn Scandinavisch karakter past dit kerkje sinds 1878 prachtig in het eilander landschap.

In 2013 werd  het gebouw door een uitslaande brand op enkele muren na volledig in de as gelegd. Inmiddels is de kerk geheel uit de as herrezen en niet alleen schitterend gerestaureerd maar tevens verrijkt met o.a. kleurrijke hedendaagse glas-in-loodramen door Randolph Algera. De kerk is naast religieus gebruik dagelijks van 14 tot 17 uur toegankelijk voor bezichtiging van het  interieur en wisselende culturele presentaties (suppoost is aanwezig).

Van ’t pad aan ’t wad

Als je door het Friese land noordwaarts trekt, ontneemt op zeker moment een hoge groene aarden dijk je verder zicht. Maar eenmaal bovenop die zeedijk geklommen, bijvoorbeeld bij Zwarte Haan, krijg je een uniek vergezicht gepresenteerd. Je wordt daar geconfronteerd met een abrupt contrast tussen land en zee, tussen cultuur en natuur.

Aan de landkant domineert de mens, het is daar een en al cultuur. Er is van alles te zien en aan de hand. Altijd wat.
Aan de zeekant, zo ver het oog reikt, water, vogels, zeehonden en vissen, natuur. Hier heersen de elementen. Enkel Wad.

Ameland – Oost

Buitendijks verderop bij het Friese dorp Holwerd, strekt zich een veerdam ver het ondiepe water in. Daar in de verte ligt Ameland. De veerdam is gedeeltelijk gebouwd op de resten van wat eens een vaste verbinding tussen het eiland en de wal is geweest. Ooit kon men Ameland gemakkelijk te voet vanaf de vaste wal bereiken. Maar door stormvloeden in oude tijden kreeg het water hier de overhand. Langzamerhand ontstond het wonderlijke wad, een wereld van water, eb en vloed, zand en slib.

Pas in de 19e eeuw trof men op Ameland op grote schaal de eerste maatregelen om het eiland voor de ondergang te behoeden. Met mankracht werden zand- en stuifdijken aangelegd. Pas in de 20e eeuw werd aan de wadkant begonnen met de aanleg van de huidige dijken. Echter één geplande en laatste zware zeedijk, vanaf de Kooiplaats ten oosten van Buren is daar vanwege voortschrijdend inzicht en natuurbeschermers nooit gekomen.

Zo ontstonden op Ameland-Oost de Zoute Weide en het Neireedsland, een kweldergebied dat aan de noordzijde tussen de Kooiduinen en het Oerd slechts begrensd wordt door een rond 1890 aangelegde stuifdijk. Langs de wadzijde werden zware stenen gestort als verharde oeververdediging met daarin enkele openingen voor kreken en slenken.

Fe’noat

Dit uitgestrekte poldergebied, dat open voor de Waddenzee ligt is grotendeels in eigendom van een groep Amelander veehouders onder de naam Fe’noat. Deze veehouders beweiden gezamenlijk dit terrein. Zomers laten ze het begrazen door hun schapen, koeien  en  paarden. Met elkaar hebben ze ter plekke een herder in dienst.  Toen de stuifdijk er nog niet was aangelegd overstroomde de Noordzee de vlakte bij extreem hoge tijen, men kon dan vanwege het hoge water niet wegkomen en moest toevlucht zoeken op hoger gelegen terrein –  Neirèèdspôlle. Daar heeft de herder nu zijn schuilhut.

Daar heeft hij zijn materiaal, daar kan hij schuilen en als het moet zelfs overnachten. Naast de hut hebben ze een drinkbak voor het vee gemaakt. Dit eenvoudig onderkomen heeft vaak veel te verduren. Na een flinke storm moet de schade worden hersteld, een enkele keer moet de hut zelfs geheel opnieuw worden opgebouwd. Op dit moment staat er weer een geheel nieuwe hut. De herder maakt van hier uit dagelijks lange ritten over het terrein op zijn motor om het vee en alles eromheen te controleren. Omdat hier geweid wordt is het er zo mooi gebleven. Hier is een uniek natuurgebied ontstaan, waar het land overgeleverd blijft aan de grillen van de natuur. Bij springtij of storm overstroomt de zee dit lage land om het na verloop van tijd weer terug te geven aan de boeren en hun vee.

Mist, mysterieus, mystiek

Op Ameland-Oost heersen de elementen. Dit mysterieus vlakke en mystiek lege gebied geeft de bezoeker alle ruimte om er tot zichzelf te komen, lyrisch en ontvankelijk voor poëtische gedachten. Dagelijkse beslommeringen verdwijnen wanneer vergezichten domineren. Hier kun je fantastisch tot jezelf komen. Jezelf vinden tijdens wandelingen langs sporen die je leiden van ergens naar nergens. Laat je gedachten daar maar gaan. Alsof het uitzicht inzicht biedt. Elke keer hier is het verrassend hoe je het aantreft en wat zoal. Hoog water of eb. Mist of een weids vergezicht. Zilte lucht, stilte en rust.

Land, water en lucht…

een onuitputtelijke bron waaruit iedereen naar believen kan scheppen. Een fikse wandeling over Neireedsland bleek voor mij dan ook de eerste aanzet tot een serie landschappen onder het motto: “Van ’t pad aan ’t Wad”

Als een spons neem ik de omgeving in me op. Geen paden met borden hier, hooguit sporen die je kunt volgen. Bij laag water vormt het zware basalt een prachtig contrast met de witte strook schelpen en de flauw aflopende lege zilte groene greide. De elementen, zee, zon, weer en wind en de zuivere lucht versieren de huid van de brokken steen uitbundig met de mooiste korstmos en alg. Hier vergeet ik de tijd en kom dichterbij mezelf terug. Thuis in mijn atelier knijp ik vervolgens de volle spons leeg en maak er werk van. Met passie en veel geduld komen de doorgaans zwijgende stenen op het paneel tot spreken.

juni  2021  –   St. Clemenskerk, Nes – Ameland